Zarys dziejow ksiazki, eBooks txt
[ Pobierz całość w formacie PDF ]� Copyright by Barbara Bie�kowska, Halina Chamerska Warszawa 1987Rozdzia�y I � VI, XII 1.2 opracowa�a Barbara Bie�kowska Rozdzia�y VII � XI, XII 3 opracowa�a Halina ChamerskaMinisterstwo Kultury i Sztuki � Departament Bibliotek, Dom�w Kultury i Dzia�alno�ci Spo�eczno-Kulturalnej � zatwierdzi�o niniejsz� publikacj� pismem z dnia 24 kwietnia 1985 r. (L. dz. DBS-XX-917/2/85) do u�ytku s�uchaczy policealnych studi�w bibliotekarskich.Opracowanie graficzne Wojciech FreudenreichRedaktor naukowy Stanis�aw RybandtIndeksy i ilustracje przygotowa� Stanis�aw RybandtRedaktorJadwiga Chru�ci�skaRedaktor techniczny Adam SuchockiKorektaJanina Brzezi�skaEwa Mazurekw ZpbaruZN. KLAS."". i) u iISBN 83-209-0557-5Spis tre�ciPrzedmowa............................ 9I. Pismo � istota, funkcje i rozw�j ........... 111. Kszta�towanie i doskonalenie si� pisma...... 142. Najwa�niejsze typy pism............ 16II. Kultura ksi��ki w staro�ytnym �wiecie...... 201. Staro�ytny Wsch�d .............. 20a. Staro�ytny Egipt .............. 22b. Mezopotamia................ 27c. Daleki Wsch�d............... 302. Kr�g kultury greckiej.............. 313. Pa�stwo Rzymskie............... 43DI. Ksi��ka w �redniowieczu .................. 541. Bizancjum................... 542. �wiat Islamu................. 593. Zachodnia Europa............... 64a. O�rodki kultury ksi��ki............ 64b. Kodeks �redniowieczny ........... 724. Polska.................... 85a. O�rodki kultury ksi��ki............ 86b. Najwa�niejsze zabytki ksi��ki �redniowiecznejw Polsce.................. 94IV. Ksi��ka w okresie odrodzenia (XV�XVI wiek)" 1021. Wynalazek druku. Drukarstwo europejskie (poza Polsk�) w XV i XVI wieku ......'....... 104a. Pocz�tki drukarstwa w XV wieku....... 106b. Drukarstwo szesnastowieczne......... 113* 2. Kolekcjonerzy, czytelnicy i entuzja�ci ksi��ek. Biblioteki drugiej po�owy XV i XVI wieku....... 1223. Drukarstwo w Polsce w XV i XVI wieku...... 126- 4. Czytelnicy, mi�o�nicy i zbieracze ksi��ek. Bibliotekipolskie drugiej po�owy XV i XVI wieku...... 142V. Ksi��ka w XVII wieku. Dominacja baroku ... 1551. Drukarstwo zachodnie w XVII wieku....... 1572. Kultura czytelnicza i bibliofilska. Biblioteki .... 166PrzedmowaZarys dziej�w ksi��ki jest skryptem przeznaczonym w zasadzie dla czytelnik�w ze �rednim lub wy�szym wykszta�ceniem niebiblio-tekoznawczym; mo�e jednak s�u�y� r�wnie� szkolnictwu zawodowemu.Jego celem jest ukazanie podstawowych zjawisk z dziej�w i funkcji ksi��ki na tle og�lnych prawid�owo�ci rozwoju kultury ludzkiej od wynalezienia pisma do II wojny �wiatowej. Jakkolwiek obejmuje powszechn� histori� ksi��ki, to ze wzgl�du na potrzeby polskich u�ytkownik�w preferuje tematyk� krajow� oraz te fragmenty rozwoju dziejowego, kt�re wywar�y najwi�kszy i najbardziej bezpo�redni wp�yw na kszta�t naszej kultury ksi��ki. St�d te� uprzywilejowanie p�niejszych okres�w i uwa�ne �ledzenie narastaj�cych proces�w demokratyzacji pisma.Wobec istnienia we wsp�czesnym pi�miennictwie dobrych i �atwo dost�pnych wydawnictw informacyjnych (np. Encyklopedia wiedzy0 ksi��ce, S�ownik pracownik�w ksi��ki polskiej) oraz podr�cznik�w faktograficznych, punkt ci�ko�ci wyk�adu spoczywa nie na wyczerpuj�cej i pe�nej prezentacji wszystkich wydarze� z �ycia ksi��ki w poszczeg�lnych okresach, ale na prze�ledzeniu proces�w powstawania i doskonalenia si� ksi��ki, jako coraz sprawniejszego �rodka komunikacji spo�ecznej oraz wyrazu zmieniaj�cych si� tendencji1 osi�gni�� cywilizacyjnych. W ka�dej epoce szczeg�lnie akcentowane s� zjawiska trwa�e, powtarzaj�ce si� i rozwijaj�ce w przysz�o�ci. Oczywi�cie, ich obserwacja nie mo�e dokonywa� si� w oderwaniu od konkretnych fakt�w, ale poszczeg�lne dokonania przedstawione zosta�y jako przyk�ady, w wyborze tak, aby s�u�y�y ilustracji g��wnych kierunk�w rozwojowych. Te za� zaprezentowane s� zgodnie ze wsp�czesnym stanem wiedzy oraz pogl�dami obu autorek.Wszystkie wyra�one w tek�cie opinie i oceny opieraj� si� na bogatej dokumentacji �r�d�owej oraz literaturze przedmiotu, kt�re � zgodnie z konwencj� podr�cznika � nie bywaj� cytowane, a jedynie cz�ciowo zarejestrowane w notach bibliograficznych.Przy koniecznej w tak rozleg�ym przedmiocie kondensacji tre�ci, ka�de zdanie, zar�wno najbardziej og�lne, jak i pozornie marginesowe, ma sw�j powa�ny ci�ar gatunkowy i sygnalizuje rozleg�� sfer� zjawisk oraz problem�w, kt�re zainteresowany czytelnik mo�e zg��bia� samodzielnie, kieruj�c si� wskaz�wkami bibliograficznymi, zamieszczonymi na ko�cach poszczeg�lnych rozdzia��w oraz ca�ej pracy.Ze wzgl�du na adres czytelniczy oraz na dost�pno�� �r�de�informacji autorki czu�y si� zwolnione z obowi�zku elementarnych wyja�nie� zar�wno historyczno-kulturalnych, jak i technicznych, d���c do syntetycznego, lecz w miar� mo�no�ci wolnego od nadmiernych uproszcze� obrazu roli ksi��ki w rozwoju spo�ecze�stwa. Rozwa�ania na temat produkcji, rozpowszechniania, przechowywania i wykorzystania ksi��ek prowadzone s� w kontek�cie historycznym, z odwo�aniem si� do og�lnych wiadomo�ci czytelnik�w. Dlatego �ci�lejsza problematyka ksi�goznawcza poprzedzona jest zwykle bardzo zwi�z�� charakterystyk� epoki, przy czym wydzielenie poszczeg�lnych okres�w ma znaczenie raczej umowne i orientacyjne, bowiem rzeczywisto�� jest procesem ci�g�ym, w kt�rym zmiany dokonuj� si� stopniowo, a tylko ich kumulacja wyznacza nowe etapy jako�ciowe. Przy periodyzacji dziej�w ksi��ki zastosowano cezury epok przyj�te w historii kultury, z u�ci�leniami wynikaj�cymi z przemian w zakresie produkcji ksi��ki (np. wynalazek druku w po�owie XV w., mechanizacja procesu wytwarzania na prze�omie XVIII i XIX w.). Zrezygnowano z tradycyjnego podzia�u na epok� ksi��ki r�kopi�miennej i drukowanej w przekonaniu, �e ta pierwsza jeszcze si� nie zako�czy�a, a kolejne wynalazki wzbogacaj� tylko i rozszerzaj� poprzednie zdobycze, ale ich nie wypieraj�.Poj�cia ci�g�o�ci i wsp�zale�no�ci zjawisk oraz rozwoju historycznego uwa�amy za podstawowe kategorie w dziejach ksi��ki, stanowi�ce klucz do ich poznania i zrozumienia; dlatego du�� wag� przyk�adamy do interpretacji oraz terytorialnej i chronologicznej lokalizacji fakt�w, przy czym podawane w tek�cie szczeg�owe daty (np. z �ycia tw�rc�w, wyda� ksi��ek, dzia�alno�ci firm) w za�o�eniu s�u�� tylko orientacji czasowej, a nie zb�dnemu obci��aniu pami�ci.Do��czone indeksy powinny u�atwi� sprawne wyszukiwanie informacji szczeg�owych, zawartych w tre�ci skryptu.W zako�czeniu autorki poczuwaj� si� do mi�ego obowi�zku podzi�kowania Recenzentkom Pani Profesor Kazimierze Maleczy�skiej i Pani Doktor Halinie Keferstein za wnikliwe uwagi krytyczne wykorzystane w przygotowaniu tekstu do druku. Warszawa, czerwiec 1983.\I. Pismo � istota, funkcje i rozw�j(Zastosowanie pisma stanowi punkt zwrotny w dziejach ka�dej cywilizacji. Od tego zaczyna si� histori�.; Mog� ju� bowiem w�wczas powstawa� dokumenty, kt�re pozwalaj� odtworzy� przesz�o�� bardziej wielostronnie i jednoznacznie ni� inne pozosta�o�ci. Okres poprzedzaj�cy, oparty tylko na wiedzy, jak� przynosz� �r�d�a pozapi�mienne (np. narz�dzia pracy, wytwory rzemios�a, budowle), nosi nazw� prahistorycznego lub prehistorycznego. Podzia� taki nie polega wy��cznie na konwencji, umowie uczonych, lecz odzwierciedla najg��bszy prze�om jako�ciowy zaistnia�y w �onie wsp�lnoty ludzkiej, kt�rego wynikiem a jednocze�nie czynnikiem sprawczym jest pismo.Na r�nych terenach prze�om ten przypada� w niejednakowym czasie; wsz�dzie jednak by� poprzedzany d�ugim okresem pr�b stosowania i doskonalenia pozapi�mienniczych znak�w komunikacyjnych.Znakiem, w najog�lniejszym rozumieniu wsp�czesnej semiotyki (teorii znak�w), jest to, co ma poinformowa� o jakiej� rzeczy lub zjawisku przez wywo�anie okre�lonych skojarze�. Znak odnosi si� do czego� poza nim samym, jest obrazem czego�, o czym� informuje i dzi�ki temu stanowi narz�dzie komunikacji mi�dzyludzkiej. Ludzie zawsze porozumiewaj� si� za pomoc� znak�w: gest�w, d�wi�k�w, pisma. W obr�bie jednej wsp�lnoty kulturalnej rozumienie znak�w jest wsp�lne. Na podstawie og�lnie przyj�tej umowy znaki s� obrazem czego�, co jest poza nimi samymi, co� �znacz�". Na przyk�ad w�r�d ludzi pos�uguj�cych si� tym samym j�zykiem okre�lony wyraz kojarzy si� z t� sam� rzecz�, i tak s�owa �kwiat", �ptak", �woda" s� znakami realnie istniej�cych w przyrodzie: kwiatu, ptaka, wody. W innym j�zyku znaki wyraz�w rzeczy analogicznych s� oczywi�cie odmienne. Podobnie jest z pismem. Umowne symbole graficzne s� znakami rzeczy lub ich nazw wyrazowych (zale�nie od typu pisma). Uporz�dkowane zbiory znak�w nazywaj� si� kodami � systemami znak�w. Zar�wno j�zyk, jak i pismo s� systemami znak�w. Pismo jest kodem, kt�ry pozwala na widzialne, trwa�e i precyzyjne przedstawienie my�li. Jego zastosowanie ma wi�c decyduj�ce znaczenie dla sprawno�ci komunikowania si� ludzi mi�dzy sob�, a co za tym idzie � dla ca�ego procesu rozwoju kultury.Pocz�tki cywilizacji ludzkiej przypadaj� na okres paleolitu, od kt�rego datuj� si� umiej�tno�ci zastosowania narz�dzi, mowy i pierwszych znak�w graficznych. S� to11malowane otoczaki i rysunki skalne. Okres powstania rysunk�w prehistorycznych, znalezionych na przyk�ad w po�udniowej Francji i Hiszpanii, okre�la si� na oko�o 25 tys. � 20 tys. lat przed nasz� er�. Liczne przyk�ady rysunk�w naturalistycznych, przedstawiaj�cych sceny z �ycia i zatrudnienia cz�owieka pierwotnego lub ryt�w skonwencjonalizowanych (uproszczonych) i symbolicznych odkryto te� w p�nocnej Europie, p�nocnej Afryce, na Saharze, na Syberii, w Indiach i Australii. Taki szeroki zasi�g geograficzny i kulturowy wskazuje na swego rodzaju prawid�owo�� i powtarzalno�� etapu przedstawiania za pomo... [ Pobierz całość w formacie PDF ]