Zarys dziejow politycznych polski 1944-1989, eBooks txt
[ Pobierz całość w formacie PDF ]JERZY EISLERZARYS DZIEJ�WPOLITYCZNYCH POLSKI1944-1989POLSKA OFICYNA WYDAWNICZA �BGW"Marek Za dwornyOpracowanie redakcyjne Krzysztof Wi�niewskiBiblioteka WD1NP UW1093026132�Ksi��ka zakwalifikowana przez Ministra Edukacji Narodowej do u�ytku szkolnego w dniu 23 wrze�nia 1991 r. i wpisana do rejestru jako pomocniczy podr�cznik do nauki historii dla uczni�w klas IV o profilu humanistycznym oraz jako ksi��ka pomocnicza dla nauczycieli i uczni�w pozosta�ych szk� (77/91)"BIBLIOTEKAWydzia�u Dziennikarstwa i Nauk ^Uniwersytetu Warszawskiego ,1 Nowy Vi� W. �0-�" W�� �7620-03-81 w. 295. 296� Copyright by Polska Oficyna Wydawnicza �BGW" � Copyright by Jerzy EislerISBN 83-7066-208-0Warszawa 1992. Wydanie pierwsze. PZGraf. Sp. z o.o. W-w Zam. 5073/92Spis tre�ciPrologPOLSKA W PLANACH STALINA ...............5Rozdzia� IFORMOWANIE SYSTEMU ...................12Rozdzia� IISTALINIZM PO POLSKU .....................33Rozdzia� IIIPA�DZIERNIK I �MA�A STABILIZACJA"60Rozdzia� IVMILENIUM - MARZEC - POWSTANIEGRUDNIOWE .............................90Rozdzia� VZMARNOWANA DEKADA ..................115Rozdzia� VIZMIERZCH I UPADEK SYSTEMU ............157WYB�R PRAC ............................218ZAKO�CZENIE ...........................223PROLOGPOLSKA W PLANACH STALINA20 VII 1944 r. wojska i. Frontu Bia�oruskiego pod dow�dztwem marsza�ka Konstantego Rokossowskiego sforsowa�y Bug pod Dorohuskiem. Dla dziej�w Polski wydarzenie to mia�o okaza� si� niezwykle wa�ne. Oznacza�o bowiem otwarcie nowego rozdzia�u w grze o Polsk� prowadzonej ju� od kilku lat przez J�zefa Stalina. Historycy nie s� zgodni co do tego, gdzie nale�a�oby umie�ci� jej pocz�tek. Wielu, by� mo�e nawet wi�kszo�� badaczy, jest zdania, �e pocz�tku dzia�a�, kt�re mia�y doprowadzi� z czasem do podporz�dkowania Polski Zwi�zkowi Radzieckiemu, nale�y szuka� w podpisanym w Moskwie 23 VIII 1939r. przez Wiaczeslawa Mo�otowa i Joachima von Ribbentropa radzie-cko-niemieckim pakcie o nieagresji i towarzysz�cej mu tajnej klauzuli m�wi�cej o podziale stref wp�yw�w i dominacji w Europie �rodkowo-Wschodniej.Dzi� dla nikogo ju� nie ulega w�tpliwo�ci, �e uk�ad ten u�atwi� Adolfowi Hitlerowi podj�cie decyzji o rozpocz�ciu wojny, a agresja 17 IX 1939r. przy�pieszy�a kl�sk� Polski. Radziecko-niemieckie �braterstwo broni" zosta�o 22 wrze�nia przypiecz�towane wsp�ln� defilad� w Brze�ciu i sze�� dni p�niej uk�adem o przyja�ni i granicy, podpisanym w Moskwie przez Mo�otowa i Ribbentropa. Oba pa�stwa nawi�za�y o�ywion� wsp�prac� w r�nych dziedzinach.Mimo wszystko nie s�dz�, by mo�na by�o powiedzie�, i� walk� o Polsk� rz�dzon� przez komunist�w, sterowanych w spos�b mniej czy wi�cej wyra�ny przez Moskw�, Stalin rozpocz�� ju� w 1939 r. Wedle wszelkiego prawdopodobie�stwa, jego ce�em by�a w�wczas - we wsp�dzia�aniu z Niemcami - pe�na likwidacja pa�stwa polskiego, a nie jego uzale�nienie. Zreszt� tereny wtedy zagarni�te (z wyj�tkiem okr�gu bia�ostockiego) mia�y pozosta� w granicach Zwi�zku Radzieckiego, o ile oczywi�cie nie liczy� lat 1941-1944, kiedy znalaz�y si� one pod okupacj� niemieck�.Sytuacja uleg�a zmianie po niemieckiej agresji z 22 VI 1941 r. ZSRR, kt�ry formalnie nie by� w stanie wojny z Polsk�, lecz okupowa� jej ziemie wschodnie, znalaz� si� teraz w szeregach koalicji antyhitlerowskiej. Pod wyra�nym wp�y-Piilska w planach Stalinawem i naciskiem ze strony rz�du brytyjskiego podj�te zosta�y w Londynie rozmowy polsko-radzieckie, kt�re zaowocowa�y uk�adem podpisanym 30 VII 1941 r. przez premiera rz�du Rzeczpospolitej Polskiej na emigracji i zarazem Naczelnego Wodza - gen. W�adys�awa Sikorskiego i radzieckiego ambasadora w Wielkiej Brytanii - Iwana Majskiego. Strona radziecka uzna�a, �e traktaty z Niemcami z 1939 r. �dotycz�ce zmian terytorialnych w Polsce utraci�y swoj� moc", zarazem jednak nie podj�to kwestii przysz�ej granicy pa�stwowej polsko-radzieckiej. Polska i ZSRR ponownie nawi�za�y stosunki dyplomatyczne, a w�adze radzieckie amnestionowa�y obywateli polskich pozbawionych wolno�ci w ZSRR. Po podpisaniu w sierpniu umowy wojskowej rozpocz�to formowanie w Zwi�zku Radzieckim Armii Polskiej, na czele kt�rej stan�� gen. W�adys�aw Anders.3 i 4 XII 1941 r. Sikorski rozmawia� na Kremlu ze Stalinem. By�a to chwila osobliwa: rozmowom towarzyszy�y odg�osy artyleryjskich wystrza��w dochodz�ce z oddalonego o 25 km frontu. Mimo �e rozmowy by�y trudne, zako�czy�y si� podpisaniem polsko-radzieckiej deklaracji o przyja�ni, cho� nie rozstrzygni�to w�wczas kwestii przysz�ej granicy pomi�dzy dwoma pa�stwami. Gen. Sikorski nie �ywi�c zbytnich z�udze� trze�wo ocenia� sytuacj�. 23 grudnia stwierdzi�: �Ja licz� tylko na sze�� miesi�cy; w czasie takiej wojny i to ju� jest du�o. Ot� na taki okres mog� uwa�a� za wa�ne zobowi�zania Stalina".Ju� nied�ugo zreszt� mia�o okaza� si�, �e radziecki przyw�dca ma te� w�asne, bardziej skonkretyzowane plany wobec Polski. Oto w trzy tygodnie po podpisaniu polsko-radzieckiego uk�adu, wieczorem 27 XII 1941 r. z lotniska pod Moskw� wystartowa� samolot wioz�cy na swoim pok�adzie Grup� Inicjatywn�, kt�r� kilka godzin p�niej zrzucono na spadochronach niedaleko Warszawy. W sk�ad tej grupy wchodzili m.in. trzej kolejni sekretarze generalni Polskiej Partii Robotniczej: Marceli Nowotko, Boles�aw Mo�ojec i Pawe� Finder. Do okupowanej Polski zostali wys�ani na polecenie Komintemu, czyli faktycznie Stalina, w celu zorganizowania partii komunistycznej. Jak bowiem wiadomo, od 1938 r. nie by�o w Polsce partii komunistycznej, co oczywi�cie nie oznacza, �e nie by�o tam w og�e komunist�w. Grupa Inicjatywna mia�a dotize� do niekt�rych z nich i utworzy� organizacj�, kt�rej nazw� podobno osobi�cie wymy�li� Stalin, Rzeczywi�cie w styczniu 1942 r. w Warszawie powsta�a Polska Partia Robotnicza, kt�ra kilka tygodni p�niej powo�a�a do �ycia organizacj� zbrojn� pod nazw� Gwardia Ludowa.Wydaje si�, �e w�a�ciwie od samego pocz�tku PPR przez kierownictwo Polskiego Pa�stwa Podziemnego i dow�dztwo Armii Krajowej postrzegana by�a jako �sowiecka agentura". R�wnie� w�adze polskie na emigracji zdawa�y sobie spraw� z faktu, �e PPR nie jest parti� polityczn� tak�, jak inne, �e jestRozmowy mi�dzy PPH " delegatur� Rz�dueksponentem obcych interes�w i mo�e by� wykorzystana dla realizacji radzieckich plan�w wobec Polski.Wiele wskazuje na to, �e powojenne losy Polski zosta�y przes�dzone praktycznie w pierwszym p�roczu 1943 r. W dniach 18,22,25 lutego na wniosek PPR zosta�y przeprowadzone rozmowy pomi�dzy jej przedstawicielami i reprezentantami Delegatury Rz�du i Komendy G��wnej AK. Rozmowy te zako�czy�y si� fiaskiem, co nie mo�e dziwi�, je�li przypomni si�, jakie warunki postawi�a ka�da ze stron. Ot� reprezentanci Polskiego Pa�stwa Podziemnego jako g��wne warunki wysun�li uznanie przez PPR rz�du w Londynie i podporz�dkowanie si� jego krajowym organom, z�o�enie formalnego o�wiadczenia, i� PPR nie jest organem Komintemu i nie reprezentuje interes�w obcego rz�du oraz, �e stoi na gruncie nienaruszalno�ci przedwojennej polskiej granicy na wschodzie. Komuni�ci w praktyce nie ustosunkowali si� do tych ��da�, w zamian wysuwaj�c w�asne, w znacznej cz�ci przeciwstawne. Proponowali powo�anie nowego rz�du w kraju, kt�ry mia�by jedynie swoj� reprezentacj� za granic�. Domagali si� uznania pe�nej niezale�no�ci i r�wnoprawno�ci GL z AK,wreszcie kwesti� polskiej granicy wschodniej pragn�li pozostawi� otwart�.Bardzo szybko wnioski z fiaska tych rozm�w wyci�gn�li komuni�ci. Pierwszego marca zosta�a og�oszona tzw. ma�a deklaracja programowa PPR O co walczymy? Jednak niepor�wnanie wa�niejsze wydarzenie dla przysz�ych los�w Polski w tym samym czasie mia�o miejsce w ZSRR, gdzie za przyzwoleniem i zach�t� w�adz radzieckich Wanda Wasilewska i Alfred Lamp� utworzyli Zwi�zek Patriot�w Polskich. Antoni Czubi�ski w deklaracji O co walczymy? i w tekstach tworzonych w �rodowisku ZPP nie bez racji dostrzeg� �wiele zbli�onych pogl�d�w i wsp�lnych hase�. Mimo i� oba o�rodki oddzielone by�y od siebie lini� frontu i dzia�a�y w r�nych warunkach politycznych, dojrzewa�y w nich i rozwija�y si� podobne d��enia spo�eczno-politycz-ne". Nie powinno to dziwi�, wszak obu tym wzajemnie od siebie niezale�nym (?) przedsi�wzi�ciom (PPR i ZPP) patronowa� ten sam o�rodek decyzyjny: Kreml.Od pocz�tku 1943 r. stosunki pomi�dzy rz�dem radzieckim a polskim rz�dem na emigracji stawa�y si� coraz gorsze. Niemal bez przerwy pojawia�y si� nowe problemy i kwestie sporne. Coraz wi�cej os�b zdawa�o sobie spraw� z faktu, �e Stalin czeka na dogodny pretekst, aby m�c zerwa� stosunki dyplomatyczne z rz�dem gen. Sikorskiego. Taki idealny pretekst pojawi� si� w kwietniu 1943 r., gdy Niemcy poinformowali mi�dzynarodow� opini�Aresztowanie genera�a �Grota"publiczn� o odkryciu masowych grob�w oficer�w polskich w Katyniu i o zbrodnie t� oskar�yli NKWD. Rz�d Polski wyst�pi� do Mi�dzynarodowego Czerwonego Krzy�a z pro�b� o bezstronne zbadanie ca�ej sprawy, tym bardziej �e pojawi�y si� te� glosy, i� jest to kolejna zbrodnia hitlerowska, a Niemcy chc� odpowiedzialno�� za ni� zrzuci� na Rosjan i za jednym posuni�ciem spowodowa� kryzys zaufania w szeregach antyhitlerowskiej koalicji. Dla w�adz radzieckich, wyst�pienie Rz�du Polskiego sta�o si� pretekstem do zerwania 25 IV 1943 r. stosunk�w dyplomatycznych.W pocz�tku maja �odpowiadaj�c na pro�b� ZPP" rz�d radziecki wyrazi� zgod� na sformowanie polskiej Dywizji im. Tadeusza Ko�ciuszki, kt�r� dowodzi� mia� p�k. Zygmunt Berling. W czerwcu odby� si� w Moskwie I Zjazd ZPP, na kt�rym wybrano prezydium ZPP oraz przyj�to deklaracj� ideo-wo-polityczn�.Tymczsem 30 VI 1943 r. - w wyniku zdrady - zosta� w Warszawie aresztowany przez Niemc�w Komendant G��wny AK gen. Stefan Rowecki �Grot". Kilka dni p�niej, w do dzi� nie wyja�nionych okoliczno�ciach, zgin�� w katastrofie lotniczej w Gibraltarze gen. Sikorski. Poniewa� kilkana�cie dni wcze�niej w efekcie niezwykle brutalnego �ledztwa na Pawiaku zmar� z ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]