Zarys historii filozofii, eBooks txt
[ Pobierz całość w formacie PDF ]JANLEGOWICZZARYSHISTORIIFILOZOFIIelementydoksografiiWIEDZA POWSZECHNAWARSZAWA1980Ok�adka, obwoluta, karta tytu�owaJULIUSZ KULESZA81,uv�'ft'e<*�.?? : � �W4RedaktorLIDIA DOMA�SKARedaktor technicznyJANINA HAMMER (wyd. III)ANNA MARKOWSKA (wyd. IV)KorektorzyMARIA SIELICKA-SOROKACZES�AWA TOMASZEWSKAISBN 83-214-0168-6OD AUTORADwojakiego rodzaju powody i cele z�o�y�y si� na zamierzenie i opracowanieZarysu historii filozofii. Pierwszym z nich jest potrzeba rozrachunku z prowadzonejpracy naukowo-badawczej i dydaktyczno-wychowawczej, z teoretycznego pojmowa-nia i praktycznego rozumienia historycznego rozwoju problematyki naukowo-i ideowo-filozoficznej, a nade wszystko uprzytomnienia sobie dziejowego konfliktui walki mi�dzy immanentnie wyrozumowan� my�l� filozoficzn� i jej metaidealizacj��wiata i cz�owieka a materialistyczn� filozofi� naukow�, opart� na obiektywnych pra-wach i zasadach rzeczywisto�ci i �ycia. Motywem drugim, stanowi�cym jednocze�niecel opracowania Zarysu, by�a ch�� wyj�cia naprzeciw zapotrzebowaniu na syntetycz-ne, w miar� mo�no�ci zwi�z�e i systematyczne uj�cie historii my�li filozoficznej,umo�liwiaj�ce og�lne rozeznanie w jej rozwoju i pog��bienie ideowej �wiadomo�cicz�owieka w procesie kszta�towania jego pogl�du na �wiat i w�asne �ycie. To spowo-dowa�o, �e przy ca�ym szacunku dla historycznie obiektywnej analizy i interpretacjimy�li filozoficznej poszczeg�lnych my�licieli i g�oszonych przez nich pogl�d�w,Zarys jest pisany z pozycji metodologicznych i ideologicznych za�o�e� marksistow-skich. Mo�e nie zawsze uda�o si� to w pe�ni zrealizowa�, niemniej jednak podstawo-we za�o�enia metodologiczne marksizmu by�y �r�d�em g��wnych przes�a� w opra-cowaniu koncepcji Zarysu, one kierowa�y analiz� podstawowych kierunk�w w roz-woju my�li filozoficznej, wykrywaniem prawid�owo�ci ich powstawania i roli w spo-�eczno�ciach, w kt�rych i dla kt�rych dzia�a�y, one wreszcie pozwoli�y ukazywa�i uzasadnia� genealogi� oraz naukow� i �wiatopogl�dow� warto�� filozofii materia-lizmu dialektycznego i historycznego. W Zarysie uwzgl�dniono g��wnie materia�doksograficzny, ujmowany jednak w powi�zaniu z historyczno-spo�ecznym rozwojemumys�owo�ci poszczeg�lnych epok, struktur i formacji spo�ecznych, kt�re warunko-wa�y my�lenie ludzkie i stawian� przez nie problematyk�. Obok �r�de� tekstowychwykorzystano r�wnie� opracowania monograficzne i przyczynkowe, uwzgl�dniaj�cprzede wszystkim prace z zakresu historii filozofii dost�pne w j�zyku polskim,wymienione w za��czonej bibliografii. W wielu wypadkach zaczerpni�to z nichcenne sformu�owania i wnioski, kt�re �atwo odnale�� i skonfrontowa� ze wskazan�dla ka�dego rozdzia�u literatur� pomocnicz�.Praca nad Zarysem nie by�a prowadzona w osamotnieniu. Wielu osobomnale�y si� w tym miejscu wdzi�czne wspomnienie. Halinie Krahelskiej za inicjatyw�napisania Zarysu, zapoznanie z ni� Wydawnictwa, troskliw� nad nim opiek�. �onie� Aleksandrze Legowicz � za porz�dkowanie i zestawianie rozproszonego materia�ui pomoc przy indeksie rzeczowym, a przede wszystkim za stworzenie i utrzymaniew domu atmosfery sprzyjaj�cej podj�tej pracy. Wsp�pracownikom z Katedry HistoriiFilozofii Staro�ytnej i �redniowiecznej UW oraz Zak�adu Historii Filozofii Staro-�ytnej i �redniowiecznej PAN za �yczliwy i bezinteresowny udzia� w opracowaniubibliografii. Wydawnictwu �Wiedza Powszechna" za trud zwi�zany z wydaniemZarysu, kt�ry spe�ni zadania, jakie stawia sobie �Wiedza Powszechna", je�li potrafirozbudzi� zainteresowanie filozofi�, pog��bi� je i utrwali�, je�li zach�ci do samodziel-nego my�lenia i u�atwi Czytelnikom znalezienie i �wiadome wybranie w�a�ciweji s�usznej drogi do socjalistycznej �filozofii �ycia".Niniejsze wydanie Zarysu, niezmienione w swoim pierwotnym uj�ciu, zosta�ogruntownie przejrzane, niekiedy uzupe�nione i w wielu miejscach poprawione.J.L.dndrr.mdiniaiwwniiP'nidi?d.WST�PPrzyst�puj�c do studiowania historii filozofii trzeba sobie zda� spraw�, �e stajesi� przed dwojakiego rodzaju zadaniem. W historii rozwoju my�li filozoficznej niema takiej wiedzy czy nauki, kt�r� mo�na by nazwa� filozofi� w og�le. Historia znazawsze jak�� okre�lon� filozofi�, jaki� kierunek, szko�� lub system filozoficzny,kt�ry wyrasta� w atmosferze okre�lonej epoki, bywa� obwarowywany osi�ganym w niejstopniem wiedzy, istniej�cymi pod�wczas mo�liwo�ciami poznawczymi, w du�ejmierze jej sytuacj� spo�eczn� i zwi�zanymi z ni� potrzebami teoretycznymi i prak-tycznymi �wczesnego cz�owieka, charakterem jego postawy �yciowej, a zatem jegostosunku do �wiata rzeczy, do siebie samego i innych ludzi, w�r�d kt�rych i z kt�rymimusia� �y�, pracowa� i biernie lub czynnie realizowa� spo�eczno-klasowe zadaniaalbo og�lnoludzkie cele. Studiowanie historii filozofii musi zatem oznacza� pozna-wanie tych kierunk�w, szk� lub system�w filozoficznych, kt�re wnosz� z sob�niezwykle z�o�on� i zr�nicowan� specyfik� historyczno-spo�eczn� w najszerszymtego s�owa znaczeniu, wyst�puj� w ci�g�ym wzajemnym sk��ceniu, zgodnie zreszt�z tym sk��ceniem, w jakim od wiek�w cz�owiek tworzy w�asne dzieje. Pierwszymzadaniem tego studium musi wi�c by� wysi�ek w zdobyciu takiej postawy po-znawczej, kt�ra ka�dy zapis problemowy ujmie na zasadzie tego, sk�d dane zagad-nienie wyrasta, dzi�ki czemu w okre�lonym czasie zaprz�ta umys� i w mniejszym lubwi�kszym stopniu kieruje post�powaniem ludzkim oraz jak wtapia si� w dalsz� pro-blematyk�, wydobywan� dzi�ki nowym zapotrzebowaniom i post�puj�cym badaniom.W zasadzie wi�c �aden problem ani �adne zagadnienie w procesie takiego studiumnie b�dzie absolutnie nowe ani bezwzgl�dnie zako�czone, nie b�dzie �adnej raz nazawsze ustalonej �siatki" kwestii filozoficznych, lecz ka�de zagadnienie musi by�widziane i rozumiane zar�wno w retrospekcji genealogii w�asnych przes�anek, jaki w perspektywie swych historycznych konsekwencji.R�wnocze�nie jednak, m�wi�c o historii filozofii, w nazwie �filozofia" zamy-kamy jak�� tre��, dzi�ki kt�rej pewien rodzaj my�lenia, rozumowania i wiedzy, wy-brane kierunki i nurty umys�owe czy ustalone systemy nazywamy filozoficznymi.Wskazuje to, �e mimo wielorako�ci faktycznych ugrupowa� filozoficznych, w�a�niez racji ich genealogiczno-historycznej ci�g�o�ci istnieje co� specyficznego dla ga-tunku my�lenia i poznania zwanego filozoficznym, �e wieloznaczno�� poj�cia �filo-zofia" nie wyklucza nie tylko formalnej, ale i realnej jednoznaczno�ci, �e sk��conaWST�Pwielo�� fakt�w i ich zapis�w implikuje rzeczowo-przedmiotow� i metodologiczniepodmiotow� jedno��. I tu powstaje drugie zadanie, polegaj�ce na umie-j�tno�ci utrzymania si� w sferze tej przedmiotowej i metodologicznej jedno�ci my�le-nia filozoficznego, jego wzbogacania i pog��biania w wyniku studi�w poszczeg�lnychkierunk�w i system�w filozoficznych oraz korzystania ze� dla w�asnego �ycia i po-st�powania. Wype�nienie tego drugiego zadania trzeba uwa�a� za zasadniczy celstudi�w nad histori� filozofii.1. Na czym wi�c polega specyfika my�lenia filozofi-cznego i filozofii jako odr�bnej wiedzy i nauki? Odpowied�na to mo�e da� analiza tego, co mo�na by nazwa� przedmiotem materialnym alboprzedmiotem �danym" filozofii, rozwa�enie przedmiotu formalnego albo �zadanego"filozofii oraz metod badawczych stosowanych przez filozofi� w zakresie w�asnegoprzedmiotu poznania.Og�lnie rzecz bior�c, przedmiot materialny albo �dany" filo-zofii jest genetycznie wsp�lny z wszystkimi naukami szczeg�owymi. Jest nim �wiatrzeczy ��cznie z cz�owiekiem i jego dzia�aniem, kultur� i cywilizacj�. W tejwsp�lnocie ka�da z nauk i dyscyplin szczeg�owych posiada przede wszystkim w�asnyzakres przedmiotowy w postaci jakiego� fragmentu �wiata rzeczy, kt�ry bada, kla-syfikuje oraz wykrywa i poznaje prawid�owo�ci istnienia i rozwoju znajduj�ce si�u podstaw w�asnego przedmiotu. Wynikiem tego poznania szczeg�owego b�dzieuog�lnienie i opracowanie og�lnej teorii czy systemu w danej specjalno�ci naukowej.Ka�da taka dziedzina posiada sobie w�a�ciwy i niczym nie ograniczony kr�g uo-g�lnie�, stale wzrastaj�cy i pog��biany dzi�ki dalszym badaniom szczeg�owym.Ot� uog�lnienia te, opracowane i uj�te w nazwy, na podstawie bada� i poznaniarzeczowojednostkowego staj� si� z kolei przedmiotem �danym" dla po-znania filozoficznego. Tre�ci� tego przedmiotu jest �wiat rzeczy, ale ju� nie w postaciowych fragmentarycznych przejaw�w jednostkowego istnienia, przynale�nych dopozytywnych nauk szczeg�owych, lecz w postaci jego ca�o�ciowego uj�cia og�l-nego, dokonanego na podstawie uog�lnie� cz�ciowych, wyra�anego w nazwie�obiektywna rzeczywisto��", b�d�cej nazw� og�ln� na okre�lenie �wiata rzeczy.W ten spos�b przedmiot �dany" filozofii w postaci obiektywnej rzeczywi-sto�ci zawiera w sobie dwa elementy: �wiat rzeczy jako baz� materialn�,?widzian� do�wiadczalnie w najszerszym tego s�owa znaczeniu, oraz pewien pogl�dna �wiat rzeczy, b�d�cy rezultatem uog�lnie� dokonywanych za pomoc�bada� w zakresie mniej lub bardziej rozwini�tych naukowych dyscyplin szczeg�o-wych b�d� te� wynikaj�cy z odg�rnych za�o�e� pozaempirycznych, jak wierzenia,przednaukowe wyobra�enia o �wiecie rzeczy czy aprioryczne i > wyspekulowanekonstrukcje metafizyczne. St�d pierwszy wniosek, �e przyjmuj�c obiek-tywn� rzeczywisto�� jako ca�o�ciowe uog�lnienie �wiata rzeczy za przedmiot ma-terialny albo �dany" filozofii, przedmiotowo sprowadza si� filo-zofi� do bada� nad pogl�dem na �wiat rzeczy, opartymna uog�lnieniach empirycznych w filozofii naukowejWST�Plub te� na przes�ankach pozaempirycznych w typachfilozofii spekulatywnej.Wyodr�bniwszy specyfik� przedmiotow� filozofii w ramach wsp�lnoty przed-miotowej z pozytywnymi naukami szczeg�owymi, trzeba z kolei zwr�ci� uwag� nazagadnienie jej przedmi... [ Pobierz całość w formacie PDF ]